مقدمه ای درباب شعر وشاعری

بسم الله الرحمن الرحیم

ن والقلم وما یسطرون

الرّحمن علّم القرآن خلق الا نسان علّمه البیان

ائمه اطهار (ع) در برنامه های جامعی كه برای تبلیغ و ترویج نهضت عاشورا داشتند جایگاه ویژه ای را به ادبیات منظوم اختصاص می دادند و سعی می كردند از شعر متعهد حمایت كنند و شاعران دین باور و درد آشنا را به سلاح تبلیغ و ترویج آرمان ها و ارزش های نهفته در حركت تاریخ ساز امام حسین (ع) مجهز نمایند و به وسیله هر دو جلوه از اشعار عاشورایی یعنی هم اشعار عاطفی كه تهییج كننده عواطف و فروریزنده سرشك هاست و هم اشعار حماسی كه به طور مستقیم ارزش هایی همچون ایثار شجاعت آزادگی جهاد مقاومت و شهادت را مطرح می كنند پیام این نهضت مقدس را به اعصار و زمان ها انتقال دهند و افكار را بارور و احساسات را برانگیخته و اندیشه و رفتارها را به تحرك سازنده در تعقیب اهداف انقلاب كربلا ترغیب نمایند.

اگر در متون تاریخی مداقه و تعمق روا داریم به وضوح در می یابیم كه امامان معصوم (ع) برای این موضوع اهمیتی خاص قائل بودند و كوچكترین غفلت را برنمی تابیدند و در تایید شعر متعهد و تشویق شاعران آگاه و مسئول درنگ روا نمی داشتند. دراین میان مراقبتها و تلاش های حضرت امام موسی بن جعفر (ع) و حضرت امام جعفر صادق (ع) و حضرت امام رضا (ع) را بر می گزینیم واز آنها درس و پیام ذخیره می كنیم.

حضرت امام صادق (ع) فرمود: من قال فینا بیت شعر بنی الله بیتا فی الجنه. هركس درباره ما خاندان یك بیت شعر بسراید خداوند متعال برایش خانه ای در بهشت بنا می كند. (وسائل الشیعه ج 1 ص 4679)

پیرمردی به حضور حضرت امام موسی بن جعفر (ع) رسید و به آن حضرت چنین عرض كرد: ای فرزند رسول خدا من مردی بیچاره ام و مال و ثروتی ندارم. فقط سه بیت شعر كه جدم درباره امام حسین(ع)سرورده است برایت ارمغان و هدیه آورده ام او سه بیت شعر را خواند. حضرت امام موسی بن جعفر (ع) او را احترام كرد و هدیه اش را با اشتیاق پذیرفت و به وی فرمود: آفرین برتو رحمت خدا بر تو بنشین. آنگاه اموال قابل توجه ای را به آن مرد به خاطر سه بیت شعری كه درباره عاشورای حسینی قرائت كرد بخشید. (نفس المهموم ص 62)

حضرت امام جعفر صادق (ع) به یكی از شاعران شیفته راه و آرمان حضرت امام حسین (ع) به نام «جعفربن عفان طایی» فرمود: به من خبر رسیده كه درباره حسین (ع) شعر می سرایی و خوب هم می سرایی . عرض كرد: آری چنین است. آنگاه ابیاتی از اشعار و مرثیه هایش را در محضر امام صادق (ع) خواند. امام (ع) و اطرافیانش به شدت اشك از دیدگان جاری كردند. سپس امام صادق (ع) خطاب به او فرمود: «ای جعفربن عفان به خدا سوگند در این لحظه كه سوگنامه حسین (ع) را می خوانی فرشتگان مقرب پروردگار شاهد و شنوای شعر و سخنت بودند و همانند ما و بیشتر از ما گریستند. خداوند بهشت را بر تو لازم كرد و تو را مورد آمرزش قرار داد» امام (ع) سپس چنین فرمود: «ما من احد قال فی الحسین شعرا فبكی و ابكی به الّا اوجب اللّه له الجنّة و غفرله» «هیچ كس درباره حسین (ع) شعری نسرود كه بگرید و بگریاند مگر آن كه خداوند او را خشنود ساخته و بهشت را بر او واجب گرداند.» (بحارالانوار ج 44 ص 282)

دعبل خزاعی شاعر متعهد شیعی می گوید: «در ایام عاشورا به خدمت حضرت علی بن موسی الرضا (ع) رسیدم. آن حضرت اندوهناك نشسته بود و جمعی از شیعیان در خدمتشان حضور داشتند. وقتی چشم امام بر من افتاد فرمود: «مرحبا ای دعبل كه با دست و زبان خود یاری كننده ما هستی» . آنگاه حضرت مرا طلبید و نزدیك خویش نشاند و فرمود: «ای دعبل... هر كس به مصیبت جد من حسین (ع) بگرید حق تعالی گناهان او را بیامرزد.» سپس امام (ع) دستور دادند كه پرده بستند و بانوان حرم عصمت و طهارت در پس پرده نشستند تا در مصیبت جد خود عزاداری و گریه كنند. آنگاه امام صادق (ع) خطاب به من فرمود: «ای دعبل برای حسین مرثبه بخوان.» ابیاتی چند از اشعار خویش را در مرثیه حضرت امام حسین (ع) خواندم. آن حضرت با مردان و زنان حاضر در مجلس بسیار گریستند و صدای ناله و گریه از آن خانه بلند شد. (جلاالعیون علامه مجلسی ص 471)

با عنایتی كه امامان معصوم ماعلیهم السلام به شعروشعرادارند جادارد هركس كه ذائقه شعری وتوانائی سرودن شعردارد درباره امامان معصوم وآنچه برآنها آمده است شعری بسرایند ومشمول روایات ذكرشده گردند حال چه دررابطه با اعیادوموالید وچه وفیات وایام حزن واندوه كه در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده: رحم اللّه شیعتنا خلقوا من فاضل طینتنا وعجنوا بماء ولایتنا یحزنون لحزننا ویفرحون لفرحنا.

ودیگر اینكه دوستانی كه ذائقه شعروشاعری دارند این ذوق شعری را صرف لغو ولهو و یاوه سرائی ننمایند كه مشمول الشعراء یتبهم الغاوون نشوند.

شعر وسیله ای بسیار مهم برای تبلیغ دین است

چرا امام صادق(علیه‌السلام)- طبق روایت- فرمودند که هرکس یک بیت شعردرباره‌ حادثه‌ عاشورا بگویدوکسی را با آن بیت شعر بگریاند، خداوند بهشت را براو واجب خواهد کرد؟ چون تمام دستگاه‌های تبلیغاتی، برای منزوی کردن ودرظلمت نگهداشتن مسأله‌ عاشورا و کلا مسأله اهل بیت، تجهیز شده بودند تا نگذارند مردم بفهمند چه شد و قضیه چه بود. تبلیغ،‌ این گونه است. آن روزها هم مثل امروز، قدرت‌های ظالم وستمگر، حداکثر استفاده را ازتبلیغات دروغ ومغرضانه و شیطنت ‌آمیز می‌کردند. درچنین فضایی،‌ مگرممکن بود قضیه‌ عاشورا- که به این عظمت در بیابانی در گوشه‌ یی ازدنیای اسلام اتفاق افتاده- با این که تپش ونشاط باقی بماند؟ یقیناً بدون آن تلاش‌ها، از بین می‌رفت. (ازسخنرانی مقام معظم رهبری در دیدار با اقشار مردم نایین و ابرده‌ خراسان و جمعی از خانواده‌های شهدای تهران، گرگان و چهاردونگه، اعضای جمعیت هلال‌احمر، مسوولان واحدهای فرهنگی بنیاد شهید وخواهران دانشجوی دانشگاه اصفهان29/06/1368).

این که فرمودند: «من قال فینا شعراوبکی أوأبکی وجب له الجنه»- کسی شعری درباره ما بگوید و چشمی را بگریاند، بهشت براوواجب می‌شود معنایش چیست؟ معنایش این است که بهشت را ارزان کرده اند؟ بهشتی که این همه باید عبادت کرد تا به آن رسید، آیا آن را این طور دم دستی کرده اند؟‌ یا نه؛ آن کار، آن شعرگفتن وتسخیر دل با آن شعروانتقال یک مطلب در آن روز، آن قدر مهم بوده که به خاطرآن اهمیت، جا داشته است که درمقابل یک بیت شعری که این گونه تأثیر می گذارد. بهشت را به اووعده دهند. هروقت شعرشما این اثرراداشته باشد، بدون بروبرگرد،‌ همان وعده‌ ی بهشت در مقابلش وجود دارد. این یک محاسبه کاملاً منطقی و روشن است.

در زمان ما که شما می‌خواهید شعر بگویید یا شعر بخوانید و مایلید در مقابلش اجر و منزلت«دعبل» و «فرزدق» یا «کمیت» یا بقیه‌ شعرای اهل بیت با شعر خود پر می‌کردند، پرکنید. این مطلبی است که من همیشه به مداحان و شعرای عزیز مذهبی تذکر داده‌ ام. (ازبیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از مداحان اهل بیت به مناسبت سالروز میلاد حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها18/06/1380).

شما ببینید امام باقر و یا امام سجاد(علیهماالصلاة والسلام) نسبت به «فرزدق» چه محبتی انجام دادند؛ در حالی که «فرزدق»‌ جزو شعرای اهل بیت نیست. او یک شاعر درباری وابسته به دستگاه های قدرت و یک آدم معمولی بود که یک دیوان پر ازشعر، راجع به همین حرف‌ها و مبتذلاتی که شعرای آن روز بر زبانشان جاری می‌کردند، داشت؛‌ لیکن چون یک بار وجدان او بیدار شد و در مقابل قدرت، حق را بیان کرد- آن هم به زبان شعر- شما ببینید که امام سجاد(علیه‌الصلاة و‌السلام) چه محبتی نسبت به او انجام می‌دهد. یا بقیه‌ شعرایی که مربوط به اهل بیت بودند- مثل «کمیت» و «دعبل» و «سیدحمیری»- و بقیه‌ کسانی که جزو شعرای اهل بیت محسوب می‌شدند و به آنها علاقمند بودند، همین وضعیت را داشتند. (ازسخنرانی مقام معظم رهبری در دیدار با جمع کثیری از ذاکران و مداحان اهل بیت(علیهم السلام) در خجسته سالروز صدیقه‌ی کبری حضرت زهرا(س)28/10/1368)

دیباچه کتاب

بِسمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ والسلام على أشرف الأنبیاء والمرسلین سیدنا محمد و آله أجمعین . وامّا بعد این کتاب مستطاب مجموعه اشعارباقری«اشعاری که ازسال 57 تابحال گهگاهی توسط اینجانب سروده شده [که بسیاری ازآنها دریک نوبت سرقت کیف اینجانب از دست رفت] واشعارباقی مانده جمع آوری وچاپ شد» ، هرچند که ران ملخی است نزد سلیمان بردن ، ولکن امیداست که ذخیره یوم لاینفع مالٌ ولابنون باشد انشاءالله .

نظر به اینکه اینجانب سیدمحمد باقری پور «طلبه ای از جمع طلّاب و فضلای حوزه علمیّه مشهد مقدّس فرزند شهید سیدرضا باقری پور و نوه حجّة الاسلام شیخ محمد حسین سیّاره از باز ماندگان واقعه مسجد گوهرشاد مشهد در 21 تیر 1314 که قیام مردم مشهد علیه کشف حجاب رضاخانی بوقوع پیوست» ، از سال 1350 تحصیل در حوزه علمیه مشهدرا آغاز کردم . و سالهای 1350 تا 1356 که طلیعه یِ انقلاب اسلامی آغاز شد مجالس وعظ و خطابه و به اصطلاح روضه خوانی در تکایا و بعضی از سراها «کاروانسراهای آن زمان که محل تجمّع تجار و کسبه و بُنَکداران بود بجای پاساژهای امروزی» زیاد شده بود مخصوصًا در ماه محرم وصفر و دهه فاطمیه ، و استقبال خوبی هم میشد و بیشترین مجالس مشهد به منبرهای مرحوم کافی اختصاص پیداکرده بود البته غیراز ایشان وعّاظ دیگری هم مانند موسوی محبّ الاسلام ، دانش سخنور ، شیخ عبدالله یزدی سخنرانی داشتند ، اینجانب که اوائل طلبگی ام بود به منبرهای مرحوم كافی علاقه بیشتری داشتم هرموقع شب یاروز كه ایشان جائی منبرداشتند اینجانب حضورپیدا میکردم «معمولًا محرم یا صفر و دهه فاطمیه هرسال حدود پنج سال قبل از انقلاب تا زمان شهادتشان مشهد میآمدند از ساعت هشت ونُه قبل از ظهر تا دوازده شب گاهی یک بعد از نصف شب سخنرانی داشتند» و همچنین از بیانات شیخ عبدالله یزدی ، موسوی محبّ الاسلام صاحب کتاب اقوال الائمّه، دانش سخنورفردوسی ، علامه بهلول گنابادی ، شیخ محمد رضا نوغانى هروقت درمشهد سخنرانی داشتند استفاده میكردم، لذا بعد از گذشت چهل سال ، انگیزه ای درونی مرا برآن داشت که شنیده های ازاین بزرگان را که بعدًا با خواندن احادیث در کتب روائی مورد نظر تطبیق میشد را تحت عنوان مباحث منبری به رشته تحریر درآورم و احادیثی را که در اکثر منابر از آنها استفاده میشد را شرح دهم که دوستان اهل منبر و خطباء وسخنرانان و مبلّغین رسالات الله از آن استفاده نمایند و اینجانب را هم دردعای خیرخود شریک فرمایند.

کتابهای چاپ شده از تهیّه کننده این کتاب: مبانی اسلام«شرح حدیث بُنِی الْإِسْلَامُ على خَمْسٍ از امام باقرعلیه السّلام» ، بانوان وجامعه امروز«شرح حدیث کَیفَ بِکُم إذا فَسَدَت نِساؤُکُم» ، قصّه های قرآنی«شرح حال مختصر پیامبران درآیات قرآنی» ، مردان و زنان بافضیلت «شرح آیه 35 سوره احزاب» ، هفت پایه اسلام«شرح حدیث شریف قَواعِدُ الإسلامِ سَبعَةٌ ازامام علی علیه السّلام» ، چهارپایه دین ودنیا«شرح حدیث قِوَامُ الدِّینِ وَالدُّنْیا بِأَرْبَعَةٍ از امام علی علیه السّلام» ، شرح حدیث شریف سلسلة الذّهب از امام رضا علیه السلام درباب توحید وامامت و... ، شرح حدیث عبدالعظیم حسنی از امام رضاعلیه السلام ، ذکرخدا«دعاهای مورد نیاز مؤمنین درطول هفته» مکالمات عربی ، شهررمضان«درباب اعمال ودعاهای ماه مبارک رمضان» ، حدیث زیارت ، زیارت رفتن پیاده ، کتاب مختصردعاهای ماه رجب،شعبان ورمضان ، زیارتنامه امام رضاعلیه السلام، روضه های محرم وصفر ، همراه زائرین عتبات عالیات، همراه زائرین مشهد الرضاعلیه السّلام ، همراه زائرین حضرت معصومه،شاه عبدالعظیم وشاه چراغ علیهم السلام، همراه زائرین مکه ومدینه«برای آشنائی زائرین با عربستان، مکه، مدینه ومختصرمناسک حج وعمره» ، پرسشهاوپاسخهای حقوقی ، مواعظ حسنه، چنته حکایات باقری ، کشکول حکایات باقری ، کشکول اشعار باقری، کشکول مواعظ باقری ، کشکول مدایح ومراثی باقری ، کشکول ضرب المثلها ، بزرگان علم ودین ، مردان وزنان با فضیلت ، وظایف انسانی ، توصیه های اخلاقی ، احادیث مناسبتها ، آداب اسلامی ، دعاهای مجالس ، تعقیبات نمازها ، صرف افعال عربی ، احکام اموات ، شرح دعای اللهم ارزقنا ، توضیح الحِکَم شرح وتوضیح480 حکمت نهج البلاغه ، توضیح الا ربعین «شرح چهل حدیث» ، توضیح الجنود«شرح حدیث جنود عقل و جهل» ، طبّ المعصومین بیان نظرات استاد آیت الله سید حسن ضیایی ، مجموعه اشعارباقری. وبعضی ازکتابهای موبایلی ساخته شده که در آخرکتاب اسامی آنها ذکر شده و قبلًا در سایت هدایت انتشار یافته است آماده ویراستاری و فهرست بندی و ... است برای چاپ کاغذی انشاء اللّه تعالی. وما توفیقی الّا باللّه علیه توکّلت والیه انیب. تحریر شد در تاریخ 13 رجب 1438 میلادمولود کعبه مصادف با بهار1395- مشهد مقدس پایتخت معنوی جمهوری اسلامی ایران ، سیدمحمد باقری پور